गॉड ब्लेस अमेरिका!

       दर चार वर्षांनी येणारी अमेरिकी अध्यक्षीय निवडणूक आपल्या वेगळ्या पद्धतीमुळे आणि प्रचारामुळे प्रचलित आहे. सुमारे दोन वर्ष या प्रचारात खर्ची करत असताना, उमेदवारांचा जवळपास सर्वच विषयांवर आपली मत आणि धोरण मांडताना कस लागतो. जगातल्या सर्वात प्रतिष्ठित खुर्चीसाठी होणारी ही निवडणूक अनेकार्थांनी गाजते. अध्यक्ष होण्यासाठी करावा लागणारा खटाटोपदेखील तितकाच तापदायक आहे. पुढील चार वर्ष कशी असतील, अपेक्षांना साद घालत,  नव्या-जुन्या अवघड प्रश्नांना आपण कसा हात घालणार या आणि इतर अनुषंगाच्या प्रश्नांची ओबड-धोबड उत्तरे या प्रचारात मिळतात. आंतरराष्ट्रीय माध्यम, रणनीतीकर, अभ्यासक आणि ​इतर राष्ट्रप्रमुख या निवडणुकीकडे बारीक लक्ष ठेऊन असतात ते यामुळेच.

इतकी मोठी निवडणूक आणि तिचा प्रचार सभ्य, सुसंस्कृतपणे चालत नाही हे गेल्या अनेक निवडणुकांनी सप्रमाण सिद्ध केल आहे. ​यंदा तर कहर आहे. डेमोक्रॅटिक हिलरी क्लिंटन आणि रिपब्लिकन डोनाल्ड ट्रम्प यांच्यात परवा झालेल्या वादसभेत ट्रम्प यांनी आपण निवडून आल्यास हिलरींना जेलमध्ये घालण्याची भाषा केली.

Image credit - Google

थेट भारतीय निवडणुकीतील प्रचाराची आठवण करून देणारी ही वादसभा अमेरिकी इतिहासातली सर्वात निरर्थक आणि संदर्भहीन चर्चा म्हणून गणली जात आहे. भारतीय प्रचाराशी तुलना करूनदेखील असभ्य ठरलेली अशीही यंदाची निवडणूक वैयक्तिक चिखलफेकीवर तापत आहे. स्थानिक नोकऱ्या व बेरोजगारी, स्थलांतरितांचा प्रश्न, अमेरिकी शहरांमध्ये वाढलेल्या वर्णद्वेषी हिंसक घटना, माथेफिरुंकडून होणार गोळीबार, समलैंगिकांचा प्रश्न, आरोग्यव्यवस्था, करप्रणाली, राष्ट्रीय सुरक्षा या स्थानिक आणि सामान्य अमेरिकी मतदारांच्या जिव्हाळ्याच्या विषयांना नमनापुरते, थोडे तेल ओतून हिलरी आणि ट्रम्प एकमेकांच्या वैयक्तिक भानगडी बाहेर काढत आहेत. राजकारणाची संपूर्णपणे कोरी पाटी घेऊन आलेले, कुठल्याही सरकारीपदाचा अनुभव नसलेले ट्रम्प यांनी आपल्या बेताल बडबडीने रान पेटवलंय. मात्र, गेली ३० वर्ष सक्रिय राजकारणी असलेल्या हिलरींनी प्रचाराच्या खालावलेल्या या दर्जाला कुठेतरी अटकाव घालणे अपेक्षित असताना त्या ट्रम्प यांच्यामागे फरफटत जाताना दिसत आहेत. महिलांबाबतच्या हिणकस वक्तव्यांची जुने 'टेप' ट्रम्प यांच्या अंगाशी येऊन त्यांचा वदसभेत हिलरी फन्ना उडवतील असे वाटत असताना ट्रम्प यांनी तसे होऊ दिले नाही. 

स्थानिक प्रश्नांसोबतच, मध्य-पूर्व आशियात उडालेला भडका, 'आयसिस' या दहशतवादी टोळीची सीरिया आणि जगाला होणारी डोकेदुखी, जागतिक तापमानवाढ, व्यापारीकरण आदी आंतरराष्ट्रीय प्रश्नांवर या दोघांनी मांडलेली मत चक्रावून सोडणारी आहेत. रशिया आणि व्लादिमिर पुतीन यांचा उल्लेख गेल्या वादसभेत जितक्यांदा झाला तितका बाकी स्थानिक प्रश्नांच्या उल्लेखांच्या बेरजेचासुद्धा झाला नाही. या अश्या सर्व विषयांवर हेकेखोर आणि युद्धखोर मत मांडणारे ट्रम्प आणि हिलरी अमेरिकेच्या कठीण भविष्यकाळचे संकेत देत आहेत. जागतिक महासत्तेचा होऊ पाहणारा स्वामी काय बोलतो ​यावर बरेच काही ताडता येते.​ परराष्ट्र खात्यात बराच अनुभव असलेल्या हिलरींनी 'आयसिस'चा बिमोड करण्यासाठी त्यांची ऑनलाईन माध्यमांतून अडचण करू असे सांगून तारे तोडले आहेत. 

अमेरिकी माध्यम कोणत्याही उमेदवाराला आपला जाहीर कौल देऊ शकतात, जो यंदा जवळपास सर्व माध्यमांनी हिलरींच्या पारड्यात घातला आहे.

Image credit - Google

मात्र, ट्रम्प यांना विरोध करतानाच हिलरी आपल वेगळेपण सिद्ध करू शकल्या नाहीत हे स्पष्टपणे दिसते. त्यामुळेच एका मोठ्या वर्गाचा आणि स्वपक्षीय बड्या रिपब्लिकन नेत्यांचा ट्रम्पना विरोध जरी असला तरी त्यांच हिलरींना समर्थन नाही. अपारदर्शतक आणि अविश्वासार्ह हे दोन घटक हिलरींच्या 'व्हाईट हाऊस'च्या मार्गात ठळकपणे अडथळे आहेत. ट्रम्प यांच्यावर बाजी मारूनदेखील त्यांचा विजय हा सार्वमत म्हणून नोंदवला जाणार नाही तो यामुळेच. अॅलन लिचमॅन या अमेरिकन विद्यापीठाच्या नावाजलेल्या प्राध्यापकाने गेल्या ८ निवडणुकांच्या निकालांच तंतोतंत, अभ्यासपूर्ण भाकीत केल आहे. यंदा त्यांनी आपल भाकीत डोनाल्ड ट्रम्पना 'ओव्हल ऑफिस'मध्ये बसवेल ​असे मागील महिन्यात जाहीर केले. 'विकीलिक्स' ही संवेदनशील आणि गुप्ता माहिती फोडणारी संस्था हिलरींची छुपी प्रकरणं बाहेर काढत आहे. ट्रम्प यांची बाहेर येणारी प्रकरणं हिलरींच्या प्रकरणांना झोकाळून टाकत असली तरी अंतिम टप्प्यात ट्रम्प हे आपला दारुगोळा बाहेर काढतील असे काही राजकीय जाणकार सांगतात. अमेरिकी जनता या दोघांच्याबाबतीत फारशी उत्साही नसताना कोण निवडून येणार यावर बरेच काही अवलंबून आहे. येत्या बुधवारी या दोघांमध्ये शेवटची जाहीर वादसभा रंगणार आहे. त्यातली कामगिरी कोणाच्या पथत्यावर पडते हे आता बघणे आहे. ओबामा दाम्पत्य, बिल क्लिंटन, बडे डेमोक्रॅटिक नेते यांच्या पाठिंब्यामुळे हिलरींचा विजय निश्चित मानला जातोय. मात्र, निवडणुकीच्याकाळात 'ऑक्टोबर सरप्राईझ' नावाचा प्रकार अमेरिकेत विरोधकाला जेरीस आणण्यासाठी घडतो अथवा घडवला जातो.

Image credit - Google

पार डोक्यावरून पाणी जाऊ लागलेले ट्रम्प अस काही 'ऑक्टोबर सरप्राईझ' ​हिलरींना तर देणार नाहीत ना याची अटकळ बांधली जात आहे. त्यामुळेच, गेली दोन वर्ष मुद्द्यांचा, विचारांचा आणि संवेदनशील नेत्यासाठीचा जो शोध ​सार जग घेतंय​त्याला आता मतदानाला फक्त २४ दिवस राहिले असतानादेखील ​यश येताना दिसत नाहीये. सामान्य ​अमेरिकी ​माणसाच्या प्रश्नांना गौण ठरवत वैयक्तिक खडाखडीत रमलेल्या या दोघांमुळे क्षितिजावर येऊन ठेपलेले प्रश्न आणि त्याजोगे येणारी ​जागतिक पातळीवरची ​अगतिकता अधिक बिकट होत आहे.

अमेरिकी राजकारणी नेहमीच आपल आवेशपूर्ण भाषण एक विशिष्ठ ओळ संबोधून संपवतात. अपेक्षा वाढवणारी एक महत्त्वाकांक्षी निवडणूक म्हणून पाहिली जाणाऱ्या या निवडणुकीने यंदा भ्रमनिरास केला असताना ​आपण ​आपलं​ हे​ शोधकार्य आणि हा धांडोळा ​जरा ​बाजूला सारत, अनपेक्षित तरी अभिप्रेत अश्या निकालाचे वास्तव स्वीकारत या राजकारण्यांचीच री ओढू​यात​...​.​'गॉड ब्लेस अमेरिका!'

                                                                                                                                         - वज़ीर

हा लेख रविवार, १६ ऑक्टोबर २०१६च्या 'सकाळ'च्या 'संडे स्पेशल' पानावर छापण्यात आला.